تاریخچه آبنما ، جلوه ای هنری از آب

تاریخچه آبنما ، جلوه ای هنری از آب

هزاران سال است که از آبنماها به منظور تأمین آب آشامیدنی و به عنوان قطعات هنری و سرگرمی جذاب استفاده می شود. آبنماها اغلب تزئینی هستند اما دارای ارزشهای نمادین مهمی می باشند.

 

تاریخچه آبنما

 

آن ها ایجاد ارتباط آرامش بخش و معنوی را با مکان ها فراهم می کنند. همچنین منبع مهمی برای تأمین آب مصرفی شهرها یا ساختمانهای مهم و بزرگ مانند کاخ ها در گذشته بوده اند.

ما معمولاً آبنماها را در پارک های عمومی یا حتی در کاخ ها و نهادهای دولتی و خانه های بسیار بزرگ و سلطنتی می بینیم و با دیدن آن ها به وجد می آییم. ممکن است ساعت ها به تماشای آن بنشینیم و از آوای گوش نواز آب لذت ببریم و برای لحظاتی از روزمرگی های پر آشوب خود دور بمانیم.

تاریخچه آبنما به حدود 2000 سال قبل از میلاد مسیح بر می گردد. اولین آبنمای شناخته شده یک حوض سنگی تراشیده شده بود که دارای آب آشامیدنی با ارزش مذهبی بوده است. برخی اعتقاد دارند که این حوضه سنگی مربوط به آغاز فرهنگ شهرنشینی، می باشد.

آبنما های اولیه مورد استفاده در تمدن های باستان، برای کنترل جریان آب از چشمه به نیروی جاذبه متکی بودند. این آبنما های باستانی در درجه اول کاربردی بوده و اغلب در کنار قنات ها، واقع می شدند.

آبنماها با مناطق مقدس و مذهبی مرتبط بودند و در مراسم مذهبی نقش مهمی داشتند. آبنماها اولین بار در جنوب بین النهرین، در عراق کشف شدند. این آبنماها از شبکه های آبیاری و کانال های مجاور آب می گرفتند.

آبنماها در یونان باستان به نمادی از غرور مدنی بودند. در اوایل هزاره اول قبل از میلاد مسیح، در شمال شرق عراق، آبنماهای پیشرفته تری ابداع شد. که بعدها یونانیان از فناوری آن برای ساخت آبنماهای جدیدتر استفاده کردند. با این تفاوت که در یونان معماری آبنماها بیشتر جلوه ای سلطنتی داشت.

در آتن در قرن ششم قبل از میلاد در زمان پیسیستراتوس آبنما معنای مدنی برای شهر پیدا کرد. این چشمه ها علاوه بر اثری نمادین و تزئینی برای شهر منبع خوبی برای تأمنی آب مصرفی شهر بودند.

 

آبنمای میدان جورجیو، پاتراس، یونان

 

رومیان باستان سال ها قبل از میلاد مسیح استفاده از فواره های تزئینی را شروع کردند که بیشتر آنها آب مصرفی سراسر شهر را تأمین می کردند.

آبنماهای رومی، دارای فواره های ایستاده ای بودند که لوله های سربی زیر خیابان آب آن ها را فراهم می کردند در برخی از آن ها آب به وسیله ی نازل ها مانند فواره به بالا پرتاب می شد و اثر نمایشی ایجاد می کرد.

در روم برای گرامیداشت قهرمانان آبنماهایی از جنس برنز یا سنگ می ساختند. در روم باستان حداقل 39 آبنما وجود داشت که از نه قنات موجود در شهر تغذیه می شدند.

در سال 98 میلادی، روم با داشتن 9 قنات، 39 آبنمای باستانی و 591 حوضه عمومی به “شهر چشمه ها” لقب گرفت.

در این مقاله قصد داریم شما را با خلاصه ای از تاریخچه آبنما از دوران قرون وسطی تا قرن معاصر آشنا کنیم.

از تاریخچه آبنما در جهان چه میدانید؟

 

تحولات قرون وسطی، رنسانس، باروک و معاصر آبنما

طراحی و عملکرد آبنماها از ابتدا تا حال در حال تغییر بوده است. همانطور که در مطالب قبل اشاره کردیم تاریخچه آبنما به هزاران سال قبل مربوط می شود. از زمان آغاز زندگی شهری انسان به منبعی نیاز داشت نیاز او را به آب برطرف کند. آبنما ایده ای بود که در کنار تأمین آب مصرفی مردم شهر، برای آن ها حکم نماد شهر را داشت.

ساخت آبنماها در خاورمیانه پس از ورود اسلام در اوایل قرون وسطی هم چنان ادامه داشت. آن ها از ظرافت بیشتری در طراحی برخوردار شدند.

در این زمان برای تأمین آب آبنماها از پمپ های بادی ساخته شده توسط مهندسان یونانی در دوره کلاسیک استفاده می شد. لوله ها و کانال های زیرزمینی به فشار و توزیع آب در مناطق بسته کمک می کنند در حالی که این پمپ ها گردش آب را در فاصله مکانی دورتر فراهم می کردند.

اکنون آبنماها به گونه ای طراحی شده اند که آب را به شکل های مختلف از جمله اشکال هندسی خارج می کنند.

در مکان های مذهبی اسلامی، چشمه ها و آبنماها ساخته می شدند تا نمازگزاران قبل از وردد به مسجد و اقامه نماز از آب آبنما برای شست و شو استفاده کنند.

 

آبنمای مسجد بزرگ، بورسا، ترکیه

 

در طول قرون وسطی، آبنماها رو به زوال رفتند و فقط در صومعه ها و باغ های کاخ و قصرهای سلطنتی یافت می شدند و یا به عنوان نمادی از پاکی، زندگی، خرد و بی گناهی در هنر و ادبیات ازآن ها یاد می شد.

آبنماها مجدداً در اواخر قرون وسطی محبوبیت خود را به دست آوردند، گرچه آنها عمدتا در مکان های مقدس و یا کاخ های بزرگ بودند. آبنماهای قرون وسطایی، داستان های کتاب مقدس، تاریخ محلی و فضایل اجتماعی را به تصویر می کشیدند.

در این زمان برخی از چشمه ها علاوه بر اینکه یک قطعه هنری بودند، با استفاده از فوران کردن آب به اطراف حوضچه ی آبنما، سرگرمی نیز به همراه داشتند.

در قرن پانزدهم یعنی اواخر قرون وسطی و آغاز دوره ی رنسانس در اروپا، آبنماها بازسازی شدند و اغلب آن ها از معماری و سبک آبنماهای رمی الهام گرفته بودند.

در ایتالیا، خانواده مدیچی که حامی بزرگی برای هنر دوران رنسانس ایتالیا بودند از آبنماهای فلورانس به عنوان نمادی از قدرت و غرور مدنی خود استفاده کردند. آن ها آبنمای نپتون را در سال 1565 را به عنوان نماد قدرت خانواده سفارش دادند. این اولین چشمه عمومی در رم بود که به مخازن یا چاه ها وابسته نبود.

هم در اروپا و هم در خاورمیانه، آبنماها به عنوان راهی برای تأمین آب های مصرفی شهرهای ثروتمند تلقی می شدند. آن ها برای بسیاری از محله های شهری به منبع اصلی تآمین آب تبدیل شدند. و در عین حال به این افراد ثروتمند یا قدرتمند شهر که حامی ساخت آبنماها بودند کمک می کرد تا در نظر عام بهتر دیده شوند و هم چنین برای آن ها نماد قدرت و ثروت به حساب می آمد.

در طول قرن های 17 و 18 میلادی آبنماها با جزئیات بیشتر، بزرگتر و پیچیده تر ساخته شدند. این سال ها یک دوره ی طلایی برای فواره های رومی به حساب می آمد که با بازسازی قنات های خراب رومی آغاز شد.

در این زمان از فواره ها برای پخش صحنه های کلاسیک مانند تئاترها و برنامه های شهری استفاده می شد.

بسیاری از چشمه های معروف امروزی اروپا، در زمان رنسانس ساخته شده اند از جمله فواره ی تروی در رم ایتالیا.

 

آبنمای تروی، رم، ایتالیا

 

این آبنماهای توسعه یافته با مجسمه ها و جلوه های آبشار مانند برای زیبایی و تاثیر بیشتر تزئین شده بودند. در آبنمای تروی آب کم فشار است و آب به هوا فوران نمی کند. ولی با وجود جلوه ی آبشار مانند آن، به یک اثر چشمگیر تبدیل شده است.

در این دوره چشمه های زیادی به منظور انتقال آرامش به بازدید کنندگان مکان های عمومی با ویژگی پخش موسیقی طراحی شدند.

سبک هنری باروک زمانی بین دهه های 1600 تا 1700 میلادی، حدودا در اواخر سده ی 16 در اروپا تا اواخر سده ی 18 در ایتالیا رواج پیدا کرد و سپس در آمریکای مرکزی و جنوبی توسعه  یافت و مورد توجه افراد هنرمند قرار گرفت.

 

آبنمای فونته گایا، شهر سینا، ایتالیا

 

در واقع باروک سبکی است در هنرهای معماری، مجسمه سازی، نقاشی و موسیقی که باعث خلق آثار هنری جذابی می شود. اوایل این سبک مورد تمسخر و انتقاد بسیاری از افراد قرار گرفت. چراکه منتقدان اعتقاد داشتند که هرگز نباید بنایی با پیروی از اصول و عناصر بناهای یونانیان و رومیان ساخته شود.

با حمایت کلیسای قدرتمند کاتولیک، سبک هنری باروک شکوفا شد. بعدها این سبک مورد توجه قرار گرفت از آن به معنای شکوهمند و پرتجمل یاد می کردند. در این دوره فواره ی معروف تروی تکمیل و بازسازی شد.

با بازسازی قنات های قدیمی روم باستان، آبنماها نیز بار دیگر احیا شدند و منابع آب فراوانی را برای آبنماها فراهم کردند علی رغم تغییر سبک، آبنماها هم چنان نماد قدرت و ثروت بودند.

مجسمه های چشمه های رومی با چهره های تمثیلی به سبک باروک طراحی می شدند. در واقع این مجسمه عنصر اصلی آبنماها بودند.

دراواسط قرن نوزدهم در چشمه ها از چدن و آلومینیوم استفاده می شد. شیشه نیز به عنوان یکی از عناصر تزئینی و ساختاری در ساخت آبنماها به کار برده می شد.

در اواخر قرن 19 و اوایل قرن 20، آبنماها عملکرد خود را به عنوان منبع اولیه آب آشامیدنی در بسیاری از شهرها از دست دادند. آن ها تا حد زیادی تزئینی و صرفا برای استفاده های نمادین ساخته می شدند.

 

آبنمای میدان کنکورد پاریس، فرانسه

 

با پیشرفت علم الکترونیک و نوآوری های جدید در قرن نوزدهم، در ساخت آبنماها از نورپردازی های زیبا و خیره کننده با استفاده از برق برای روشنایی آبنماها استفاده می شد. هم چنین به جای پمپ های آب قدیمی برای انتقال آب، از پمپ های بخار به عنوان منبع انرژی قابل اطمینان تری بهره می گرفتند.

آبنماها از نظر نمادین دارای ارزش های متفاوتی بودند. به عنوان مثال از آنها در پارک های عمومی به عنوان نمادهای شهر استفاده می شد. در ایالات متحده، آبنمای باکینگهام در پارک گرانت شیکاگو، با استفاده از پمپ ها الکتریکی جدیدی، آبنمای پیشرفته ای برای شلیک آب به هوا به حساب می آید. نوآوری های آبنمای واقع در شیکاگو باعث افزایش جلوه های بصری آن شده است.

 

آبنمای باکینگهام، شیکاگو، ایالات متحده آمریکا

 

انواع آبنمای موزیکال که احتمالاً در دوره ی کلاسیک ابداع شده اند از محبوبیت زیادی برخوردارند. آبنمای هتل معروف بلاژیو در شهر لاس وگاس واقع در ایالت نوادا آمریکا، با نمایش زیبای آب که با موسیقی هماهنگ شده است امتیاز زیادی را در بین هتل های دیگر این شهر کسب کرده است.

 

آبنمای هتل بلاژیو، لاس وگاس، ایالت نوادا آمریکا